Wspólność majątkowa
Przedmiotem oświadczeń majątkowych jest majątek osobisty oraz majątek objęty małżeńską wspólnością majątkową osoby zobowiązanej do złożenia oświadczenia. Co istotne, przedmiotem oświadczenia nie jest ani majątek osobisty małżonka osoby składającej oświadczenie majątkowe, ani też majątek jej rodziny (dzieci, rodziców, rodzeństwa) lub konkubenta. Warto zaznaczyć, że w momencie zawarcia związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa, obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje, bądź jedno z małżonków. Natomiast składniki majątku nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
Kwestie wspólności majątkowej, czyli majątku wspólnego, podlegającego ujawnieniu w składanych oświadczeniach majątkowych reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2023 r. poz. 2809, ze zm.), zwana dalej Kro.
I tak, zgodnie z art. 31 § 2 Kro do majątku wspólnego zalicza się:
- pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków,
- dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,
- środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków.
Natomiast w skład majątku osobistego wchodzą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności majątkowej,
- przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wobec braku instrukcji do wypełniania oświadczeń majątkowych, niejednokrotnie wiele problemów sprawia osobom pełniącym funkcje publiczne właściwe określenie majątku wspólnego podlegającego wykazaniu. Powszechną praktyką jest np. brak wykazywania przychodów z najmu lokalu mieszkalnego, stanowiącego majątek osobisty małżonka osoby składającej oświadczenie. Innym przykładem może być sytuacja, w której małżonka osoby pełniącej funkcję publiczną, nabyła samochód osobowy. Nabycie to nastąpiło z rachunku bankowego należącego do małżonka, zarówno w umowie sprzedaży, jak i w dowodzie rejestracyjnym jako właściciel figuruje małżonek. Co więcej, osoba która wypełnia oświadczenie posiada swój samochód, a pojazdem kupionym przez małżonka nigdy nie jeździła. W przekonaniu tej osoby, jest to „samochód żony lub męża”. Tymczasem zgodnie z zapisami Kro pojazd ten stanowi majątek wspólny i jako taki podlega wykazaniu w oświadczeniu majątkowym. Analogiczne przykłady można mnożyć.